Het midden verdwijnt, je wordt arm (of rijk)

Uit een heel recent rapport van uitkeringsinstantie UWV blijkt dat aan het banenverlies in de financiële sector in Nederland nog geen einde komt. Tussen 2007 en 2013 verdwenen er in deze sector al 38.000 banen. En de komende vijf jaar zullen er nog eens 15.000 banen verdwijnen.

De crisis mag het beeld dan wat vertroebeld hebben, de structurele oorzaak van het banenverlies betreft digitalisering en automatisering. Wie bezoekt er tegenwoordig nog een bankloket? Zelfs 'ingewikkelde' financiële producten als hypotheken zijn inmiddels vrijwel zonder menselijke tussenkomst eenvoudig online te regelen.

Kodak-moment

Voor wiens baan de komende tijd weggeautomatiseerd wordt, voelt het wellicht aan als een Kodak-moment. Kodak had in haar hoogtijdagen 145.000 mensen in dienst. Maar de fotofabrikant werd ingehaald door de techniek en ging failliet. Haar digitale opvolger, Instagram, werd vorig jaar voor US $ 1 miljard door Facebook overgenomen. Opvallend: Instagram telde toen slechts 13 werknemers.

Volgens onderzoekers van de Universiteit van Oxford ligt er voor veel sectoren een Kodak-moment in het verschiet. Bijna de helft (47%) van alle banen zou kwetsbaar voor nieuwe technologie zijn. Economen worden waarschijnlijk slachtoffer, maar eveneens accountants, juristen en zelfs journalisten, voor zover hun werk automatisch kan worden geformatteerd (voor het maken van sportverslagen is al software te koop).

Niet de gevreesde outsourcing blijkt Westerse banen te vernietigen maar met name digitalisering, automatisering en robotisering. Van het vernietigen van banen is al sprake sinds het begin van de industriële revolutie maar nog niet eerder lag het tempo zo hoog als nu.

Verdwijnende middenklasse

De grootste slachtoffers zijn wat Amerikanen de blue- en white-collar workers noemen. Fabrieksarbeiders en ambachtslieden enerzijds, anderzijds juist ook het kantoorpersoneel. De trend tekent zich al duidelijk af in de Verenigde Staten maar Europa laat eenzelfde beeld zien: hoog- en laagbetaalde banen nemen relatief toe ten koste van het middensegment.

Wie het niet vlot na het afstuderen lukt een goedbetaalde baan te vinden - een universitair diploma alleen biedt geen garantie (!) - loopt steeds meer de kans genoegen te moeten nemen met laagbetaald werk. Het verschil tussen de midden- en onderklasse wordt steeds diffuser. Een middenklasse-opleiding garandeert niet langer een middenklasse-baan, die zijn er steeds minder.

Jongeren

Wie op dit moment aan het begin van zijn carriere staat - zeg iedereen tussen de 20 en 40 jaar - heeft overigens met opvallend veel zaken pech. Automatisering maakt dat er momenteel sneller middenklasse-banen verdwijnen dan er nieuwe ontstaan. Vaste contracten worden amper meer vergeven.

Wie er toch in slaagt een hypotheek te bemachtigen betaalt - ondanks de prijsdaling sinds 2008 - nog altijd erg veel voor een huis. Op een vergelijkbare stijging van de reële huizenprijzen zoals hun ouders gekend hebben hoeven de huidige starters in ieder geval niet te rekenen.

En nu er de afgelopen vijftig jaar meer dan EUR 200 miljard (!) aan gasbaten uitgegeven is - met name aan extra ambtenaren en royale uitkeringen - geldt gelijktijdig dat de Nederlandse bevolking veroudert. Noodgedwongen wordt op de verzorgingsstaat beknibbeld en ook een flink deel van die rekening komt wederom bij de werkenden terecht.

Wie zich tot de (verdwijnende) middenklasse rekent - en voor jongeren met flexibele contracten geldt dit in het bijzonder - raden wij twee zaken aan. Allereerst om eens serieus ondernemerschap te overwegen. Het opzetten van een eigen (schaalbaar) bedrijfsidee is tegenwoordig makkelijker en goedkoper dan ooit tevoren.

En ten tweede een begin te maken met het opzetten danwel vergroten van een eigen beleggingsportefeuille (voorafgaand goed verdiepen in 'value-investing' is aan te bevelen!). Hoe meer de factor kapitaal immers voor iemand aan het werk is, hoe minder afhankelijk diegene wordt van de (eigen) factor arbeid...